"Αυτά συμβαίνουν μόνο στις ταινίες" δεν μπορεί να πει κάποιος για την ταινία που σάρωσε στα όσκαρ. Τα "Παράσιτα" παρουσίαζαν με έναν ιδιαίτερο τρόπο την κοινωνικοοικονομική ανισότητα στη Νότια Κορέα. Δεν ήταν όμως απλά "κινηματογράφος".
Ήταν και είναι πραγματικότητα σε άλλη μια "ανεπτυγμένη" χώρα. Σε μια χώρα η οποία μαστίζει ασφαλώς να δείξει πόσο επιτυχημένο σύστημα αποτελεί το καπιταλιστικό και πόση "ευημερία" παρέχει στους πολίτες του σε αντίθεση με το σύστημα της γείτονος Βόρειας Κορέας. Πέρα από το γεγονός πως πράγματι, δεν είναι δυνατόν να έχει κάποιος σαφή άποψη για τη χώρα του Κίμ από μια αναζήτηση στο διαδίκτυο, ακόμα και ένας "επίγειος παράδεισος" να ήταν για τους πολίτες της , θα παρουσιαζόταν λίγο ή πολύ ως "κόλαση" στη Δύση. Δεν είναι όμως μόνο η Νότια Κορέα και τα "παράσιτα" της. Στην Αργεντινή, στην Ιρλανδία, στην Ισπανία παλαιότερα, πολλές φορές η έννοια της οικονομικής ανάπτυξης και των οικονομικών δεικτών ανάπτυξης επισκίαζε την ίδια την κατάσταση της χώρας. Σε σημείο που όταν κάποιος βλέπει πως μια χώρα πράγματι βιώνει οικονομική ανάπτυξη, είναι πολύ πιο ορθολογικό να αμφισβητεί και να απορεί στα θεμέλια της ανάπτυξης αυτής, παρά να δέχεται αδιαμαρτύρητα ο,τι του λένε οι αριθμοί. Στην περίπτωση αυτή βέβαια οι αριθμοί δε λένε ψέματα. Η παρουσίαση τους όμως είναι ψεύτικη. Η οικονομία μιας χώρας μπορεί προφανώς να "αναπτύσσεται", ποιος όμως είναι που απολαμβάνει την οικονομική ανάπτυξη; Και εις βάρος ποιου γίνεται;
Ποιος δηλαδή είναι το παράσιτο; Είναι η οικογένεια που στην ταινία του Μπονγκ Τζουν-χο ζούσε σε ένα υπόγειο και προσπάθησε για μια -νόμιμη κιόλας- βελτίωση των συνθηκών ζωής της; Οι μήπως τα παράσιτα είναι όλες οι οικογένειες της Νότιας Κορέας που ζουν σε σπίτια υπερπολυτελή έχοντας εκμεταλλευτεί (άλλες περισσότερο άλλες λιγότερο) τις φτωχότερες οικογένειες;
Το "φαινόμενο του παρασιτισμού" που εμφανίζεται στην Κοινωνική Ψυχολογία, ορίζεται ως "η κάρπωση των ωφελειών της υπαγωγής σε μια ομάδα αποφεύγοντας τις υποχρεώσεις που είναι αλληλένδετες με την ιδιότητα του μέλους και επισύρουν κόστος και αφήνοντας τα υπόλοιπα μέλη να επωμιστούν το κόστος αυτό" ( Hogg & Vaughan, 2008, σ.360). Με πιο απλά λόγια όμως, αν υποθέσουμε πως η εύπορη οικογένεια στην ταινία "Παράσιτα" αποτελεί μέλος μια ευρύτερης ομάδας εύπορων στη Ν. Κορέα , αποφεύγει "την υποχρέωση" να συλλογιστεί πως πέρα από την ιδιότητα της ως μέλος μιας ομάδας πλουσίων, αποτελεί μέλος και μιας ευρύτερης κοινωνίας, την οποία και στιγματίζει. Στιγματίζει την κοινωνία που βρίσκεται γιατί ακριβώς, για να ζει στο μεγαλοπρεπέστατο και πολυτελές της σπίτι, κάποιοι άλλοι "επωμίζονται το κόστος". Κάποιος άλλος θα την πληρώσει, κάποια εργατικά χέρια θα πληρωθούν πενιχρά για να φτιαχτεί ένα σπίτι. Κάποια όμως κατασκευαστική εταιρεία θα πλουτίσει. Αυτή η εταιρεία και οι όμοιοι της είναι τα "παράσιτα" της κοινωνίας, όσο και να προσπαθούν να πείσουν από τα ΜΜΕ πως το "παράσιτο" είναι όλοι οι άλλοι, εκτός από τους ίδιους. Σαφώς όμως, δεν είναι δυνατόν να περιμένει κανείς από ανθρώπους ευνοημένους να επιδιώξουν μια κοινωνική αλλαγή. Πότε όμως οι "μη ευνοημένοι" και οι υγιώς σκεπτόμενοι θα ξεκινήσουν μια κοινωνική αλλαγή;
" Μιλώντας κάποτε με έναν ανθρακωρύχο, τον ρώτησα πότε η έλλειψη στέγης έγινε για πρώτη φορά οξεία στην περιοχή του. Αυτός απάντησε "όταν μας το είπαν" " έγραφε ο George Orwell (1962, σ. 57 στο δοκίμιο του "Ο δρόμος προς την αποβάθρα του Γουίγκαν" σχετικά με τη δυσχερή θέση της βρετανικής εργατικής τάξης στη δεκαετία του 1930. (Hogg & Vaughan, 2008, σ. 497). Ίσως δηλαδή, οι άνθρωποι οι οποίοι "επωμίζονται το κόστος", οι φτωχότεροι, να χρειαστεί είτε να συνειδητοποιήσουν πόσο πολύ τους εκμεταλλεύονται, είτε ακόμα καλύτερα να δουν εκ των έσω (όπως η φτωχή οικογένεια στο Parasite) την τεράστια διαφοροποίηση στις καθημερινές συνθήκες διαβίωσης, ώστε να τεθούν απέναντι σε όσους τους εκμεταλλεύονται. Ίσως από την άλλη, όπως υποστηρίζει η θεωρία της σχετικής αποστέρησης, οι φτωχότεροι άνθρωποι να αρχίζουν να δυσανασχετούν, όταν μετά από ένα χρονικό διάστημα κατακτήσεων για αυτούς (κατά το οποίο οι προσδοκίες τους για καλύτερες συνθήκες αυξάνονται), ακολουθήσει ένα χρονικό διάστημα στασιμότητας (ή ένα πισωγύρισμα).
Σίγουρα πάντως, μια κοινωνική αλλαγή μπορεί να επιτευχθεί εντός μιας κοινωνίας που η "αλλαγή" πράγματι μπορεί να υπάρξει. Εντός δηλαδή μιας κοινωνίας που το άτομο δε θα περάσει απλά από μια ομάδα χαμηλού status σε μια άλλη (κοινωνική κινητικότητα) αλλά εντός μιας κοινωνίας που ίσως διαφοροποιηθεί γενικότερα σε κάποιοι βαθμό η έννοια του status, το ποιος δηλαδή είναι "ισχυρός" γιατί παραμένει "ισχυρός" και γιατί πρέπει η ισχύς του ενός, να σημαίνει αδυναμία του άλλου.
Σίγουρα όμως επίσης , έχοντας δει τι πραγματικά σημαίνει "ανάπτυξη" στην πράξη, δεν αξίζει να δίνουμε "δεύτερες ευκαιρίες" σε ένα οικονομικό σύστημα του οποίου τα θεμέλια βασίζονται στην ανισότητα. Δεύτερες ευκαιρίες περισσότερο αξίζει να δίνουμε σε όσα δήλωσε ο Joaquin Phoenix προχθές. Και δεν πρόκειται για παράσιτα.
Βιβλιογραφία:
1. Hogg & Vaughan (2010). Κοινωνική Ψυχολογία (μεταφρασμένο). Αθήνα. Εκδόσεις Gutenberg
Ήταν και είναι πραγματικότητα σε άλλη μια "ανεπτυγμένη" χώρα. Σε μια χώρα η οποία μαστίζει ασφαλώς να δείξει πόσο επιτυχημένο σύστημα αποτελεί το καπιταλιστικό και πόση "ευημερία" παρέχει στους πολίτες του σε αντίθεση με το σύστημα της γείτονος Βόρειας Κορέας. Πέρα από το γεγονός πως πράγματι, δεν είναι δυνατόν να έχει κάποιος σαφή άποψη για τη χώρα του Κίμ από μια αναζήτηση στο διαδίκτυο, ακόμα και ένας "επίγειος παράδεισος" να ήταν για τους πολίτες της , θα παρουσιαζόταν λίγο ή πολύ ως "κόλαση" στη Δύση. Δεν είναι όμως μόνο η Νότια Κορέα και τα "παράσιτα" της. Στην Αργεντινή, στην Ιρλανδία, στην Ισπανία παλαιότερα, πολλές φορές η έννοια της οικονομικής ανάπτυξης και των οικονομικών δεικτών ανάπτυξης επισκίαζε την ίδια την κατάσταση της χώρας. Σε σημείο που όταν κάποιος βλέπει πως μια χώρα πράγματι βιώνει οικονομική ανάπτυξη, είναι πολύ πιο ορθολογικό να αμφισβητεί και να απορεί στα θεμέλια της ανάπτυξης αυτής, παρά να δέχεται αδιαμαρτύρητα ο,τι του λένε οι αριθμοί. Στην περίπτωση αυτή βέβαια οι αριθμοί δε λένε ψέματα. Η παρουσίαση τους όμως είναι ψεύτικη. Η οικονομία μιας χώρας μπορεί προφανώς να "αναπτύσσεται", ποιος όμως είναι που απολαμβάνει την οικονομική ανάπτυξη; Και εις βάρος ποιου γίνεται;
Ποιος δηλαδή είναι το παράσιτο; Είναι η οικογένεια που στην ταινία του Μπονγκ Τζουν-χο ζούσε σε ένα υπόγειο και προσπάθησε για μια -νόμιμη κιόλας- βελτίωση των συνθηκών ζωής της; Οι μήπως τα παράσιτα είναι όλες οι οικογένειες της Νότιας Κορέας που ζουν σε σπίτια υπερπολυτελή έχοντας εκμεταλλευτεί (άλλες περισσότερο άλλες λιγότερο) τις φτωχότερες οικογένειες;
Το "φαινόμενο του παρασιτισμού" που εμφανίζεται στην Κοινωνική Ψυχολογία, ορίζεται ως "η κάρπωση των ωφελειών της υπαγωγής σε μια ομάδα αποφεύγοντας τις υποχρεώσεις που είναι αλληλένδετες με την ιδιότητα του μέλους και επισύρουν κόστος και αφήνοντας τα υπόλοιπα μέλη να επωμιστούν το κόστος αυτό" ( Hogg & Vaughan, 2008, σ.360). Με πιο απλά λόγια όμως, αν υποθέσουμε πως η εύπορη οικογένεια στην ταινία "Παράσιτα" αποτελεί μέλος μια ευρύτερης ομάδας εύπορων στη Ν. Κορέα , αποφεύγει "την υποχρέωση" να συλλογιστεί πως πέρα από την ιδιότητα της ως μέλος μιας ομάδας πλουσίων, αποτελεί μέλος και μιας ευρύτερης κοινωνίας, την οποία και στιγματίζει. Στιγματίζει την κοινωνία που βρίσκεται γιατί ακριβώς, για να ζει στο μεγαλοπρεπέστατο και πολυτελές της σπίτι, κάποιοι άλλοι "επωμίζονται το κόστος". Κάποιος άλλος θα την πληρώσει, κάποια εργατικά χέρια θα πληρωθούν πενιχρά για να φτιαχτεί ένα σπίτι. Κάποια όμως κατασκευαστική εταιρεία θα πλουτίσει. Αυτή η εταιρεία και οι όμοιοι της είναι τα "παράσιτα" της κοινωνίας, όσο και να προσπαθούν να πείσουν από τα ΜΜΕ πως το "παράσιτο" είναι όλοι οι άλλοι, εκτός από τους ίδιους. Σαφώς όμως, δεν είναι δυνατόν να περιμένει κανείς από ανθρώπους ευνοημένους να επιδιώξουν μια κοινωνική αλλαγή. Πότε όμως οι "μη ευνοημένοι" και οι υγιώς σκεπτόμενοι θα ξεκινήσουν μια κοινωνική αλλαγή;
" Μιλώντας κάποτε με έναν ανθρακωρύχο, τον ρώτησα πότε η έλλειψη στέγης έγινε για πρώτη φορά οξεία στην περιοχή του. Αυτός απάντησε "όταν μας το είπαν" " έγραφε ο George Orwell (1962, σ. 57 στο δοκίμιο του "Ο δρόμος προς την αποβάθρα του Γουίγκαν" σχετικά με τη δυσχερή θέση της βρετανικής εργατικής τάξης στη δεκαετία του 1930. (Hogg & Vaughan, 2008, σ. 497). Ίσως δηλαδή, οι άνθρωποι οι οποίοι "επωμίζονται το κόστος", οι φτωχότεροι, να χρειαστεί είτε να συνειδητοποιήσουν πόσο πολύ τους εκμεταλλεύονται, είτε ακόμα καλύτερα να δουν εκ των έσω (όπως η φτωχή οικογένεια στο Parasite) την τεράστια διαφοροποίηση στις καθημερινές συνθήκες διαβίωσης, ώστε να τεθούν απέναντι σε όσους τους εκμεταλλεύονται. Ίσως από την άλλη, όπως υποστηρίζει η θεωρία της σχετικής αποστέρησης, οι φτωχότεροι άνθρωποι να αρχίζουν να δυσανασχετούν, όταν μετά από ένα χρονικό διάστημα κατακτήσεων για αυτούς (κατά το οποίο οι προσδοκίες τους για καλύτερες συνθήκες αυξάνονται), ακολουθήσει ένα χρονικό διάστημα στασιμότητας (ή ένα πισωγύρισμα).
Σίγουρα πάντως, μια κοινωνική αλλαγή μπορεί να επιτευχθεί εντός μιας κοινωνίας που η "αλλαγή" πράγματι μπορεί να υπάρξει. Εντός δηλαδή μιας κοινωνίας που το άτομο δε θα περάσει απλά από μια ομάδα χαμηλού status σε μια άλλη (κοινωνική κινητικότητα) αλλά εντός μιας κοινωνίας που ίσως διαφοροποιηθεί γενικότερα σε κάποιοι βαθμό η έννοια του status, το ποιος δηλαδή είναι "ισχυρός" γιατί παραμένει "ισχυρός" και γιατί πρέπει η ισχύς του ενός, να σημαίνει αδυναμία του άλλου.
Σίγουρα όμως επίσης , έχοντας δει τι πραγματικά σημαίνει "ανάπτυξη" στην πράξη, δεν αξίζει να δίνουμε "δεύτερες ευκαιρίες" σε ένα οικονομικό σύστημα του οποίου τα θεμέλια βασίζονται στην ανισότητα. Δεύτερες ευκαιρίες περισσότερο αξίζει να δίνουμε σε όσα δήλωσε ο Joaquin Phoenix προχθές. Και δεν πρόκειται για παράσιτα.
1. Hogg & Vaughan (2010). Κοινωνική Ψυχολογία (μεταφρασμένο). Αθήνα. Εκδόσεις Gutenberg
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου