Καραντίνα και κωμωδία : σχέση αγάπης ή μίσους;

«Οι καλύτεροι κωμικοί του μέλλοντος θα είναι οι stand up κωμικοί». Έχει ειπωθεί ποτέ κάτι τέτοιο; Μικρή σημασία έχει. Πρωτεύον ζήτημα όμως είναι το εξής : έχοντας αλλάξει άρδην η καθημερινότητα των ανθρώπων, τουλάχιστον των περισσότερων, ήταν φυσικό κι επόμενο πως μια τέτοια κατάσταση δεν θα άφηνε ανεπηρέαστη την κωμωδία και όσους/όσες την "υπηρετούν". 

Η εύρεση του ορισμού της κωμωδίας, η οποία βέβαια δεν μας ενδιαφέρει εδώ, δεν είναι δυνατή χωρίς να συμπεριλάβει κανείς την έννοια του «κοινού». Όπως συμφωνούν πολλά άτομα της stand-up κοινότητας, κωμωδία χωρίς κοινό δεν υφίσταται. Είναι αναγκαία η ύπαρξή του όχι μόνο για να ακούσει, αλλά για να αντλήσει και ο κωμικός ιδέες μέσα από την καθημερινή αλληλεπίδραση. 

Με κλειστές τις σκηνές, τα μπαρ και τα θέατρα, (και) οι κωμικοί βρίσκονται σε μια δύσκολη και περίεργη κατάσταση, τόσο οικονομικά όσο και δημιουργικά. Άραγε, Η παραμονή στο σπίτι πώς επηρέασε τους κωμικούς;  Στη συνέχεια, όταν όλα ανοίξουν, το θέμα της καραντίνας θα παίξει κεντρικό ρόλο στις παραστάσεις; 

4 άτομα που ανήκουν σε αυτόν τον κλάδο, μοιράζονται τις σκέψεις τους για τα παραπάνω, προσπαθώντας, μεταξύ άλλων, να απαντήσουν και στα ερωτήματα.

Γιάννης Ρούσσος

Φωτογραφία - Ζήσης Τσούμπος

Μιας και οι περιορισμοί υφίστανται ακόμη, και η δημιουργικότητα δέχεται πλήγματα, ο Γιάννης Ρούσσος προτείνει να περιμένουμε κάποιον ιστορικό του μέλλοντος. «Θεωρώ πως καλύτερα θα είναι να εμπιστευτούμε τον ιστορικό του μέλλοντος. Πιθανότατα θα γράψει "Γιάννης Ρούσσος. Γνωστός και ως ο κωμικός που δεν κατάφερε ποτέ να απαντήσει για το πώς η καραντίνα επηρέασε την δημιουργικότητά του". Θα συνεχίσει λέγοντας "πήγε με πολλές γυναίκες, κάτι το οποίο δεν ενόχλησε ποτέ την κοπέλα του. Ναι είχε κοπέλα, και όχι, δεν τον χώρισε". Κάτι το τελείως αχρείαστο αλλά ποιος είμαι εγώ για να διαψεύσω την δουλειά ενός ιστορικού του μέλλοντος».

Τελικά όμως, οι κωμικοί θα αφιερώσουν χρόνο στις παραστάσεις τους στη πανδημία; «Επιτρέψτε μου να απαντήσω με σιγουριά μιας και τους γνωρίζω καλύτερα και από τον πατέρα μου. Κυρίως επειδή δεν τον γνώρισα ποτέ. Άρα και ένα "γεια" να έχω πει με τους κωμικούς, πάλι θα τους γνωρίζω καλύτερα από τον πατέρα μου. Αλλά τελοσπάντων, όχι δεν θα αφιερώσουν. Ή μπορεί και να αφιερώσουν. Καλύτερα να απευθυνθούμε για ακόμα μια φορά στον ιστορικό του μέλλοντος. "Δεν είχε ιδέα. Πολύ όμορφος εντωμεταξύ"».

Τι θα ακολουθήσει όμως ο ίδιος; «Προσωπικά (όσον αφορά το stand up πάντα) δεν πρόκειται να ασχοληθώ με το θέμα της καραντίνας. Εκτός κι αν βρω κάποια πρωτότυπη οπτική πάνω στο θέμα, κάτι το οποίο όμως δεν με απασχολεί αυτή τη στιγμή. Κακά τα ψέματα, την λύση δεν μπορεί να μας την δώσει άλλος από τον (φίλο μας πλέον) ιστορικό του μέλλοντος. "Είχε 6 σόλο παραστάσεις σχετικά με την περίοδο της καραντίνας. Δηλαδή ο Χριστός και η Παναγία ρε άνθρωπε. Θα του έκανα μήνυση για κατάχρηση του θέματος αλλά ήταν υπερβολικά πλούσιος. Και όχι, δεν ήμασταν ποτέ φίλοι"».

Αριστοτέλης Ρήγας

«Κάθε κρίση είναι και μια ευκαιρία. Και χαίρομαι για αυτή την κρίση γιατί μου έδωσε την ευκαιρία να ανοίξω αυτό το κείμενο με αυτή τη γενικόλογη μπούρδα. Πείτε με περίεργο, αλλά θεωρώ ότι κάθε κρίση είναι κρίση και κάθε ευκαιρία είναι ευκαιρία. Τρελό;».

Σχετικά με τη δημιουργικότητα, «δεν θεωρώ ότι το να μένεις μέσα στο σπίτι και να ζεις τη μέρα της μαρμότας για μήνες, κάνει θαύματα για τη δημιουργικότητα των ανθρώπων. Εκτός και αν είσαι ζωγράφος και ζωγραφίζεις κάθε μέρα το ίδιο ταβάνι. Ή μπογιατζής. Αλλά πόσα χέρια να το περάσεις; Τα πράγματα είναι ακόμα χειρότερα στην περίπτωση των stand up κωμικών, που λαμβάνουν σοβαρά υπόψη τις αντιδράσεις του κοινού στην διαμόρφωση του υλικού τους. Χωρίς κοινό δεν νοείται stand up comedy. Τι να κάνουμε, είναι στον ορισμό. Όταν είσαι αστείος χωρίς κοινό δεν είσαι stand up κωμικός, είσαι ο Βασίλης Λεβέντης. (Ψαχτείτε με Λεβέντη)».

Όσο για τις μελλοντικές παραστάσεις, ο Αριστοτέλης Ρήγας επισημαίνει : «Νομίζω ότι αυτό που ζούμε είναι κάπως σαν το στρατό. Όσοι έχουν περάσει δύσκολα δεν θέλουν ούτε να το θυμούνται, ούτε να αφηγούνται ιστορίες, ούτε καν να αναφέρονται σε αυτό. Αν δείτε ποιοι είναι στον περίγυρό σας αυτοί που το κάνουν, θα διαπιστώσετε ότι είναι τα βύσματα που υπηρέτησαν ελαφρά. Και δεν νομίζω ότι είναι πολλοί αυτοί βιώνουν ελαφρά την παρούσα συνθήκη».

Πάρις Ρούπος 

Όπως αναφέρει ο Πάρις Ρούπος, η καραντίνα επηρέασε σε μεγάλο βαθμό την δημιουργικότητά του, με πολλούς τρόπους. «Το ζητούμενο για εμάς είναι το οτιδήποτε ζωντανό. Και εννοώ και εντός και εκτός σκηνής. Πρέπει να βιώνεις και να παρατηρείς ώστε να “κατεβάσεις” υλικό, να το γράψεις και να το μεταφέρεις στη σκηνή. Κι επίσης, πέρα από αυτό, η έλλειψη κάποιας παράστασης στον ορίζοντα σε αποθαρρύνει ούτως ή άλλως. Υπήρξαν διάφορες διέξοδοι δημιουργικά, κυρίως στο ίντερνετ, αλλά με χλιαρή όρεξη και αποτέλεσμα πιστεύω, συγκριτικά με την ποιότητα υλικού που προσφέρει μια δουλεμένη live παράσταση stand-up comedy».

Θεωρεί επίσης, πως το μεγαλύτερο μέρος των κωμικών δεν θα δώσουν τρομερό βάρος στη συγκεκριμένη θεματολογία. «Νομίζω οι περισσότεροι θα το αποφύγουν. Εκτός κάποιων αναπόφευκτων αναφορών στα γεγονότα του τελευταίου έτους, αλλά μέχρι εκεί. Και ο κόσμος θα έχει μπουχτίσει πιστεύω. Μετά από μια άσχημη περίοδο, σίγουρα δε θέλεις, για κάποιο καιρό τουλάχιστο, να ακούς για αυτή. Είναι σαν ένας κωμικός το 1975 πχ να παρουσίαζε κείμενα για την επταετία. Θα δυσκολευότανε πολύ. Εξάλλου, πλέον όλα τα “αστεία επικαιρότητας” γίνονται με ταχύτατο ρυθμό και αρκετά επιτυχημένα από τους πάντες στο ίντερνετ και τα κοινωνικά δίκτυα, κυρίως μέσω memes, και δε χρειάζεται να είναι κάποιος κωμικός για να τα κάνει. Βέβαια, όλα αυτά που ζήσαμε μπορεί να αποτελέσουν έναυσμα κάποια νέας θεματικής στο stand up(πχ το φαινόμενο των μαζικών βιντεοκλήσεων), που αναγκαστικά όμως θα απαγκιστρωθεί από την αιτία του και θα ενταχθεί στα συνηθισμένα θέματα.

Όσο για την δική του στρατηγική, «ιδέες για κείμενα, με αφορμή πράγματα που συνέβησαν μέσα στην πανδημία και την καραντίνα, μου ήρθανε πολλές. Αλλά σκοπεύω να τα αναπτύξω κωμικά με άλλο γενικότερο και πιο “διαχρονικό” τρόπο που δε θα αφορούν εκείνη. Οπότε, έτσι κι αλλιώς δε θα είναι εμφανές το πώς προήλθαν. Μου ταιριάζουν παρατηρήσεις και αναφορές που λειτουργούν ως ανθρώπινη συμπεριφορική σταθερά, παρόλο που προέκυψαν από συγκεκριμένα γεγονότα. Σίγουρα θα επιλέξω την ασφάλεια κειμένων που αποτελούν κοινό τόπο για όλους, και που θα λειτουργούσαν το ίδιο πριν και μετά τις καραντίνες».

Δήμητρα Νικητέα 

«Από τις θεμελιώδεις γνώσεις που οφείλεις να συγκρατήσεις διαβαίνοντας την Ανοπαία ατραπό της μάχιμης σχολής των Παιδαγωγικών είναι τη θεωρία του κονστρουκτιβισμού που εδράζεται στα σεντόνια αναπτυξιακής ψυχολογίας του Piaget (ΤΑ ΧΡΩΣΤΑΩ ΟΛΑ), η οποία υποστηρίζει, ορθώς, πως ο καλύτερος τρόπος απόκτησης γνώσης δεν είναι η παθητική αποτύπωση της Ιδέας, αλλά η εμπειρία. Το ειρωνικό σε όλο αυτό είναι ότι αυτή την γνώση την κατέκτησα διαβάζοντας, αλλά τέλος πάντων επαληθεύεται και τσιμεντώνεται μέσα μου εμπειρικά».

Για μια κωμικό λοιπόν, τα ερεθίσματα είναι σημαντικά. «Εφόσον η αξία του ερεθίσματος είναι ανεκτίμητη για την γνωστική ανάπτυξη, είναι εύληπτο πως εξαιτίας της καραντίνας τα μυαλά μας έχουν γίνει μαρσμέλοου, που κάνει το lorem ipsum να μοιάζει πολύ πιο δημιουργικό από οτιδήποτε γράφουμε. Ωστόσο, κάποιος που θα κάνει το δικηγόρο του διαβόλου (κλασικοί μασόνοι δικηγόροι, μου έχουν πει ότι πάνε στη μεγάλη στοά) θα πει πως η κωμική συγγραφή δεν έγκειται στην καταναλωτική διαδικασία, αλλά στην παραγωγική. Αυτό, βέβαια, είναι η μισή αλήθεια. Πέραν ότι τα περισσότερα αστεία βάσει της κοινωνικής νόησης του καθενός, γράφτηκαν μετά από κοινωνικές αλληλεπιδράσεις, μετά από μια επεξεργασία μίας πληροφορίας ή συναισθήματος κλπ, οι κοινωνικές δραστηριότητες επιδρούν σε βιοχημικό υπόβαθρο, γιατί λειτουργούν σαν διεγερτικά, σπιντάρουν την σκέψη».

Όσο για το δικό της βίωμα, αναφέρει πως «η καραντίνα δεν με έχει επηρεάσει εξωφρενικά πολύ στην κωμική συγγραφή, γιατί το μυαλό μου, από την προσχολική κιόλας ηλικία, έχει εξασκηθεί στο κακοποιητικό τίποτα, στο νεκρό χρόνο, στο simulation του υπογείου του Ντοστογιέφσκι και ξέρει να απάντα στον υπαρκτό σουρεαλισμό της καραντίνας, ομοιοπαθητικά. ΜΕ ΥΠΑΡΚΤΟ ΣΟΥΡΕΑΛΙΣΜΟ. Τα περισσότερα αστεία που γράφω επιδιώκουν είτε να προσωποποιούν τα αντικείμενα ή ζώα, δίνοντας ανθρώπινες ιδιότητες είτε να βρίσκομαι σε συνεχή αντιπαράθεση με τον ίδιο μου τον εαυτό, που για να είμαι απολύτως ειλικρινής, η δεύτερη διαχείριση με έχει εξαντλήσει ψυχικά, έχω φτάσει στο σημείο που δεν ανοίγω το φως του μπάνιου γιατί δεν έχω όρεξη να μου μιλήσω στον καθρέφτη. (περνάει μια λωρίδα με τηλέφωνα γραμμή βοήθειας)». 

Ωστόσο, νέες τεχνικές έχουν εμφανιστεί για την ίδια. «Η καραντίνα με έχει βοηθήσει να σκαρφιστώ και άλλα τεχνάσματα όπως είναι η μνημονική ανάκληση, δηλαδή ανατρέχω στον προσωπικό σκληρό δίσκο μου για να φέρω στην επιφάνεια σκέψεις και συναισθήματα που έχουν απωθηθεί στο υποσυνείδητο. Βέβαια, δεν είναι η απόλυτη συνταγή επιτυχίας, αφενός γιατί οι κοινές παιδικές μου αναφορές περιορίζονται στο σχολικό περιβάλλον (ευχαριστώ τη λανθιμική οικογένειά μου), και αφετέρου γιατί καταλήγω να κάνω ψυχοδυναμική θεραπεία στον εαυτό μου (ευχαριστώ τη λανθιμική οικογένειά μου)». 

Τέλος, όσον αφορά το μέλλον των παραστάσεων, τονίζει πως «αν σταματήσει το Κωσταλέξι, δεν ξέρω πως θα το διαχειριστεί συνολικά η κωμική κοινότητα. Προσωπικά, θα δυσκολευτώ να μην σχολιάσω τον ελέφαντα που είναι μέσα στο δωμάτιο (εντωμεταξύ θα έχει χεστεί απ’ το φόβο του ο social anxious ελέφαντας όταν θα τον τυφλώσει ο δημόσιος προβολέας, θα ‘ναι σε φάση «άντε να αποδείξω πως δεν είμαι ελέφαντας»), αλλά δεν θα γράψω και ολόκληρο σονέτο για την πανδημία. Σαν προτεραιότητα θέτω πάντα α) να έχουν διαχρονικό χαρακτήρα τα κείμενα (επιθυμητή η χρήση των ποπ ή ιστορικών ρέφερενς) β) να αποσυμπιεστεί η μέρα της μαρμότας των θεατών και γ) να ξεφτιλίσω δημόσια τον εαυτό μου».

Θέμα - συνεντεύξεις : Γιάννης Τσεκούρας