Πριν από περίπου 2 μήνες, και συγκεκριμένα τον Μάρτιο, δημοσιεύθηκε η έβδομη έκθεση “Global Trends” (Παγκόσμιες Τάσεις). Πρόκειται για έκθεση της Εθνικής Υπηρεσίας Πληροφοριών των ΗΠΑ, η οποία βγαίνει κάθε 4 χρόνια από το 1997.
Όπως σημειώνουν οι δημιουργοί της, στόχος είναι να δοθεί «ένα αναλυτικό πλαίσιο για όσους χαράσσουν πολιτική, στην αρχή της διακυβέρνησής τους, καθώς φτιάχνουν τη στρατηγική της εθνικής ασφάλειας και οδηγούνται σε ένα αβέβαιο μέλλον». Ωστόσο, όπως αναφέρουν, δεν πρόκειται ακριβώς για προβλέψεις για το μέλλον, αλλά για μια προσπάθεια «να βοηθήσουμε πολιτικούς και πολίτες να δουν τι μπορεί να κρύβεται πέρα από τον ορίζοντα και να προετοιμαστούν για μια σειρά από πιθανά μέλλοντα».
Η έκθεση είναι χωρισμένη σε 3 τμήματα, τα οποία με τη σειρά τους χωρίζονται σε ενότητες. Πρώτον, οι «δομικές δυνάμεις», οι οποίες χωρίζονται σε δημογραφικά στοιχεία, περιβάλλον, οικονομικά και τεχνολογία. Δεύτερον, οι αναδυόμενες δυναμικές, οι οποίες χωρίζονται σε τρεις κατηγορίες : άτομα και κοινωνία, κράτη και διεθνές σύστημα. Τρίτον, τα σενάρια για το 2040.
Αρχικά λοιπόν, η έκθεση επισημαίνει πως την περασμένη χρονιά, η πανδημία COVID-19 θύμισε στον κόσμο την ευθραυστότητά του, και έδειξε τα εγγενή ρίσκα που εμπεριέχει η υψηλού επιπέδου αλληλεξάρτηση. Η πανδημία, κατά την έκθεση, αποτελεί τη σημαντικότερη παγκόσμια διαταραχή μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο με επιπτώσεις στην υγεία, την οικονομία, την πολιτική και την ασφάλεια, οι οποίες θα διαρκέσουν για χρόνια. Ανέδειξε δομικά προβλήματα, αύξησε το δημόσιο χρέος, ενίσχυσε τις οικονομικές ανισότητες εντός κοινωνιών και μεταξύ των κρατών, τροφοδότησε την πόλωση και ανέδειξε σοβαρά ζητήματα στις συνεργασίες σε διεθνές επίπεδο.
Στο μέλλον, ο κόσμος φαίνεται πως θα αντιμετωπίσει πιο έντονες και παγκόσμιες προκλήσεις, από μια πανδημία και την κλιματική κρίση, μέχρι αναταραχές που μπορεί να προκληθούν από τις νέες τεχνολογίες και τις οικονομικές κρίσεις. Οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής και της περιβαλλοντικής υποβάθμισης αναμένεται να επιδεινώσουν την ανασφάλεια τροφίμων και νερού στις πιο φτωχές χώρες και να ενισχύσουν τη μετανάστευση. Η εμφάνιση νέων τεχνολογιών και η ταχύτερη διάχυσή τους διαταράσσει την εργασία, τη βιομηχανία, τις κοινότητες ακόμη και την αντίληψη τι σημαίνει να είναι άνθρωπος. Όλα αυτά, επισημαίνει η έκθεση, θα αποτελέσουν ένα τεστ για την ανθεκτικότητα και την προσαρμοστικότητα των κοινοτήτων, των κρατών, αλλά και του διεθνούς συστήματος.
Υπάρχουν επίσης, σύμφωνα με τη δημοσίευση, ορισμένοι κεντρικοί άξονες, τους οποίους πρέπει να έχουμε υπόψιν για το μέλλον. Συνοπτικά, τονίζει πως ζούμε σε μια εποχή που χαρακτηρίζεται από κοινές παγκόσμιες προκλήσεις, όπως η κλιματική αλλαγή, οι αρρώστιες, οι οικονομικές κρίσεις και οι τεχνολογικές αναταραχές, πράγματα τα οποία μάλλον θα επεκταθούν σιγά σιγά σε κάθε περιοχή του πλανήτη, ενδεχομένως προκαλώντας μέχρι και καταστροφές. Αυτές οι παγκόσμιες προκλήσεις, επιδεινώνονται ως ένα βαθμό και από τον κατακερματισμό που παρατηρείται μεταξύ των κοινοτήτων, των κρατών και του διεθνούς συστήματος. Μπορεί να ζούμε στην πιο «διασυνδεδεμένη εποχή», ωστόσο ενδέχεται οι κοινωνίες να χωριστούν περισσότερο, όσον αφορά τις αξίες αλλά και τους στόχους τους.
Γι’ αυτό άλλωστε υπάρχει αυτή η ανισορροπία, όπου το διεθνές σύστημα αδυνατεί να καλύψει τις ανάγκες του πληθυσμού. Θα υπάρξει δηλαδή ένα χάσμα ανάμεσα σε αυτό που χρειάζεται ο κόσμος, και σε αυτό που μπορούν να του προσφέρουν οι κυβερνήσεις. Έτσι λοιπόν, η αμφισβήτηση μεγαλώνει, με τις κοινωνίες να διαιρούνται ακόμη περισσότερο στο μέλλον, κάτι το οποίο φαίνεται και στο διεθνές πεδίο, στην κόντρα που υπάρχει μεταξύ Κίνας και ΗΠΑ. Τέλος, με βάση τα παραπάνω, η δυνατότητα προσαρμογής θα παίξει καθοριστικό ρόλο, «τόσο ως επιτακτική ανάγκη όσο και σαν σημαντική πηγή πλεονεκτήματος, για όλους τους δρώντες σε αυτό τον κόσμο».
Ας δούμε τώρα τις βασικές διαπιστώσεις της έκθεσης για το μέλλον, μέσα από τα βασικά τμήματά της που αναφέραμε προηγουμένως.
Δομικές αλλαγές
Όσον αφορά τα δημογραφικά στοιχεία, η έκθεση υποστηρίζει πως η επιβράδυνση του παγκόσμιου πληθυσμού και η τάση της αύξησης της γήρανσης, θα βοηθήσει κάποιες αναπτυσσόμενες οικονομίες, ωστόσο οι πληθυσμοί που μεγαλώνουν πολύ γρήγορα θα αποτελέσουν βάρος στη συνείδηση των ανεπτυγμένων κοινωνιών. Δεκαετίες εξέλιξης στην εκπαίδευση, την υγεία και τη μείωση της φτώχιας ίσως πάνε χαμένες, ενώ θα είναι δύσκολο τα κράτη να χτίσουν πάνω σε κάτι, ή ακόμη και να διατηρήσουν ορισμένα πράγματα. Επίσης, η μετανάστευση πρόκειται να αυξηθεί.
Η κλιματική αλλαγή, σύμφωνα με την έκθεση, θα αυξήσει ολοένα και περισσότερο το ρίσκο για την ανθρώπινη και εθνική ασφάλεια, οδηγώντας τα κράτη να πάρουν δύσκολες αποφάσεις, με το βάρος να κατανέμεται ακανόνιστα.
Σχετικά με την οικονομία, το αυξανόμενο εθνικό χρέος, το εμπορικό περιβάλλον που γίνεται ολοένα και πιο σύνθετο, οι νέες αλλαγές στην απασχόληση, η εμφάνιση πολλών ισχυρών εταιρειών, είναι τάσεις οι οποίες θα οδηγήσουν σε νέες ρυθμίσεις και σχέδια, όπως το ηλεκτρονικό εμπόριο. Επίσης, ο ρυθμός της τεχνολογικής ανάπτυξης πρόκειται να αυξηθεί, μεταμορφώνοντας τις ανθρώπινες εμπειρίες και δυνατότητες.
Aναδυόμενες δυναμικές
Δεδομένα, σύμφωνα με την έκθεση, αρκετοί πληθυσμοί χαρακτηρίζονται όλο και περισσότερο από πεσιμισμό και δυσπιστία, καθώς παλεύουν με τις ταραχές στην οικονομία, την τεχνολογία αλλά και τις δημογραφικές αλλαγές. Όλα αυτά, πιθανώς να οδηγήσουν σε νέες αλλαγές, αφού πλέον οι άνθρωποι θεωρητικά πληροφορούνται καλύτερα, και άρα μπορούν να εκφράσουν καλύτερα τα αιτήματά τους. Έτσι, οι κυβερνήσεις πρόκειται να αντιμετωπίσουν πολλαπλές πιέσεις, λόγω των οικονομικών περιορισμών, αλλά και άλλων προκλήσεων (π.χ περιβάλλον). Οι δημοκρατίες ενδεχομένως να απειληθούν, μιας και θα δημιουργηθούν εντάσεις, ενώ μπορεί να προκύψουν και νέες μορφές διακυβέρνησης.
Στα διεθνή, η Κίνα και οι ΗΠΑ θα συνεχίσουν να απολαμβάνουν την κυριαρχία τους, ωστόσο κανένα κράτος δεν θα καταφέρει να επιβληθεί σε όλες τις περιοχές και τους τομείς.
Σενάρια για το 2040
Σχετικά με την εικόνα που θα έχει ο κόσμος το 2040, η έκθεση, αναφέρει 5 σενάρια με βάσει τον ανταγωνισμό των μεγάλων δυνάμεων και κυρίως των ΗΠΑ - ΕΕ και Ρωσίας - Κίνας, προσπαθώντας να κάνει ένα άλμα 2 δεκαετιών. Αυτά είναι τα εξής :
Το πρώτο σενάριο η Εθνική Υπηρεσία Πληροφοριών των ΗΠΑ το έχει ονομάσει «Αναγέννηση Δημοκρατιών»: Με οδηγό τις ΗΠΑ, οι Δημοκρατίες κυριαρχούν, γνωρίζοντας τεχνολογική ανάπτυξη, αφήνοντας πίσω αυταρχικές κυβερνήσεις.
Το δεύτερο σενάριο είναι ο «Ακυβέρνητος κόσμος» : Το διεθνές σύστημα χαρακτηρίζεται «χαοτικό», η Κίνα κυριαρχεί, δίχως όμως να μπορεί να επιβάλλει την ηγεμονία της, ενώ η Δύση μένει πίσω, αντιμετωπίζοντας πολλαπλές κρίσεις.
Στο τρίτο σενάριο ο κόσμος ζει την «Ανταγωνιστική συνύπαρξη» : ΗΠΑ και Κίνα ευημερούν, γνωρίζοντας πως η οικονομική τους αλληλεξάρτηση είναι σημαντική, ωστόσο ο γεωπολιτικός ανταγωνισμός συνεχίζεται. Η πιθανότητα γενικευμένης σύγκρουσης απομακρύνεται.
Στο τέταρτο σενάριο έχουμε τον «Κατακερματισμό» : Η παγκοσμιοποίηση έχει αποτύχει, δημιουργώντας έτσι έναν κόσμο διαιρεμένο σε ξεχωριστά ανταγωνιστικά (πολιτικά και οικονομικά) στρατόπεδα, με προεξέχοντα ρόλο 4 παιχτών, των ΗΠΑ, της ΕΕ, της Ρωσίας και της Κίνας.
Τελευταίο σενάριο είναι η «Τραγωδία και κινητοποίηση» : Ο πλανήτης βιώνει τεράστιες καταστροφές, λόγω της κλιματικής αλλαγής και άλλων περιβαλλοντικών προβλημάτων, τα οποία οδηγούν και σε επισιτιστική κρίση. Οι λαοί εξεγείρονται, κι έτσι δημιουργείται μια παγκόσμια συμμαχία, με πρωτοβουλία της ΕΕ και της Κίνας, μαζί με ΜΚΟ, με στόχο την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, της μείωσης των πόρων και της φτώχειας.
 |
| Unsplash - Guillame de Germain |
Γιάννης Τσεκούρας, TV Χωρίς Σύνορα, 27/5
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου