Πανδημία και lockdown : Πόσο αυξήθηκε η βία κατά των γυναικών;

Από την αρχή της πανδημίας, όταν και φαινόταν πως η λύση του lockdown αποτελεί μονόδρομο σχεδόν για όλες τις χώρες, δεν ήταν λίγοι αυτοί που υποστήριξαν πως αυτό θα οδηγήσει σε αύξηση της βίας κατά των γυναικών, ιδιαίτερα της ενδοοικογενειακής. 

Ένα από τα βασικότερα σημεία της επιχειρηματολογίας ήταν πως, όσο πιο πολύ μια γυναίκα βρίσκεται με έναν βίαιο σύντροφο, τόσο μεγαλώνουν οι πιθανότητες να δεχτεί βία, αφού ένα μεγάλο ποσοστό γυναικών, ιδιαίτερα όσες δεν εργάζονταν ή η εργασία τους πήρε αναστολή, βρέθηκαν ουσιαστικά εγκλωβισμένες. Τόσο ο ΟΗΕ, όσο και η Ευρωπαϊκή Ένωση, τον περασμένο Απρίλιο προχώρησαν σε εκκλήσεις για το ζήτημα. 

Ωστόσο, η ενδοοικογενειακή βία δεν είναι το μόνος είδος βίας που μπορεί να υποστεί μια γυναίκα. Άλλωστε και αυτή μπορεί να εκδηλωθεί με διάφορους τρόπους (λεκτική, σωματική κ.λπ). Σύμφωνα με τα Ηνωμένα Έθνη και την διακήρυξή τους για την εξάλειψη της βίας κατά των γυναικών το 1993, ως βία κατά των γυναικών ορίζεται «κάθε πράξη βίας με βάση το φύλο που προκαλεί ή είναι πιθανό να προκαλέσει, σωματική, σεξουαλική ή ψυχολογική βλάβη στις γυναίκες, συμπεριλαμβανομένων των απειλών για τέτοιες πράξεις, τον εξαναγκασμό ή την αυθαίρετη στέρηση της ελευθερίας, είτε αυτό συμβαίνει στη δημόσια ή στην ιδιωτική ζωή».

Δυστυχώς, τα στοιχεία δείχνουν γενικά πως οι φόβοι επιβεβαιώθηκαν. Σύμφωνα με τον οργανισμό SDDirect (Social Development Direct) και μια έκθεση που δημοσίευσε τον Μάρτιο  του 2020 με τίτλο "Επίδραση της πανδημίας covid-19 όσον αφορά τη βία εναντίον γυναικών και κοριτσιών", αναφερόταν πως, αν και τα δεδομένα τότε δεν ήταν ξεκάθαρα λόγω του σύντομου χρονικού διαστήματος εφαρμογής των μέτρων, ήδη φαινόταν πως σε πολλές περιοχές μπορεί να παρατηρηθεί μια διαρκώς αυξανόμενη βία κατά των γυναικών. 

Όσον αφορά την ενδοοικογενειακή βία, πρώιμα στοιχεία σχετικά με την Κίνα έδειχναν πως είχε αυξηθεί, σε πολλές περιοχές μάλιστα είχε τριπλασιαστεί. Ειδικότερα, αστυνομικό τμήμα στη Χουμπέι, τον Φεβρουάριο του 2020 είχε λάβει σχεδόν 3 φορές περισσότερες κλήσεις για ενδοοικογενειακή βία (162), συγκριτικά με τον ίδιο μήνα του προηγούμενου έτους (47). Ανάλογη κατάσταση επικρατούσε και σε άλλες περιοχές της Κίνας. 

Στην Ιταλία, σύμφωνα με την έκθεση, παρατηρούνται επίσης αυξημένα ποσοστά ενδοοικογενειακής βίας, όπως επισημαίνει και το εθνικό δίκτυο γυναικείων ασύλων "DiRe". Επίσης, σε καταφύγια όπου διαμένουν πρόσφυγες υπάρχει έντονη αγωνία και άγχος, καθώς όσοι παρευρίσκονται ήδη εκεί, φοβούνται με πως με την έλευση νέων προσφύγων θα κολλήσουν και αυτοί, όντας ουσιαστικά παγιδευμένοι. 

Όπως τονίσαμε σε προηγούμενο άρθρο, ένα μεγάλο μέρος του προσωπικού στον τομέα της υγείας καλύπτεται από γυναίκες. Πέρα από το βάρος της πανδημίας ωστόσο, έχουν να σηκώσουν και ένα ακόμη. Στη Γιουχάν της Κίνας, στη Σιγκαπούρη, στην Ιταλία και στο Ιράν, έχουν παρατηρηθεί επιθέσεις, τις περισσότερες φορές εναντίον νοσηλευτριών, τόσο στο νοσοκομείο όσο και δημόσια, κυρίως από μέλη οικογένειας κάποιου θύματος. Ωστόσο, τα ευρήματα δεν καθιστούν ξεκάθαρο το ενδεχόμενο η βία αυτή να έχει έμφυλη διάσταση, οπότε δεν θα επεκταθούμε περισσότερο. 

Επιπρόσθετα, έχουν παρατηρηθεί περιστατικά στα οποία αναφέρονται επιθέσεις όσον αφορά τη φυλή, δηλαδή το γεγονός πως μια γυναίκα είναι από την Κίνα. Στην Ινδία, στις Ηνωμένες Πολιτείες, στο Ηνωμένο Βασίλειο αλλά και στην Ολλανδία παρατηρήθηκαν τέτοιου είδους επιθέσεις, οι οποίες μετουσιώθηκαν κατά βάση σε σωματική επίθεση. 

Σύμφωνα με πρόσφατη δημοσίευση της παγκόσμιας τράπεζας δεδομένων, συγκεκριμένα κατά την 1η Οκτωβρίου, τονιζόταν πως το χάσιμο της δουλειάς, η αγωνία και γενικά το άγχος για το μέλλον, έκαναν την κατάσταση ακόμη πιο δυσχερή. 

Στο Ηνωμένο Βασίλειο, τα περιστατικά όπου η βία στο σπίτι μετατράπηκε σε δολοφονία, σχεδόν τριπλασιάστηκαν. Μεταξύ 23 Μαρτίου και 12 Απριλίου, σημειώθηκαν 16 δολοφονίες, ενώ παλαιότερα ο αριθμός έφτανε κατά μέσο όρο τις 5. Στις Ηνωμένες Πολιτείες, πέρα από το γεγονός πως ήδη από τον Μάιο, σε έρευνα που αφορούσε 14 μεγάλες περιοχές, παρατηρήθηκε αύξηση περίπου 10% στα τηλεφωνήματα για περιστατικά ενδοοικογενειακής βίας, πλέον είναι ανησυχητικό πως η σοβαρότητα των τραυμάτων είναι πολύ μεγαλύτερη. 

Επίσης, το γεγονός πως πολλές γυναίκες οδηγήθηκαν στην ανεργία, αύξησε τα ποσοστά των γυναικών οι οποίες στράφηκαν στη μαύρη εργασία, αυξάνοντας έτσι τα περιστατικά όπου σημειώθηκε σεξουαλική παρενόχληση, ειδικά σε χώρες όπως το Καμερούν ή η Νιγηρία, καθώς τα θύματα, όταν δουλεύουν σε ανασφαλείς συνθήκες, όπως για παράδειγμα στον τομέα του σεξ, είναι πιο ευάλωτα. 

Όπως προαναφέρθηκε, λόγω της πανδημίας υπάρχει μεγάλη αβεβαιότητα σχετικά με την οικονομική κατάσταση. Έτσι, στην Ινδία για παράδειγμα, έχει παρατηρηθεί πως ανήλικα κορίτσια πιέζονται να παντρευτούν μικρές, έτσι ώστε να αποκατασταθούν. Αξίζει να σημειωθεί πως το 2019, 1 στις 5 γυναίκες, ηλικίας 20-24, είχε παντρευτεί πριν τα 18.

Σε μια άλλη περιοχή του κόσμου, τη Λατινική Αμερική, συνολικά η βία που σημειώνεται στο σπίτι αλλά και οι περιπτώσεις σεξουαλικής κακοποίησης αυξήθηκαν. Ενδεικτικά, στη Κολομβία, τις πρώτες 18 μέρες της καραντίνας, τα τηλεφωνήματα σε γραμμές βοήθειας για ενδοοικογενειακή βία αυξήθηκαν κατά 130%. Στη Χιλή, την 1η εβδομάδα της καραντίνας, τηλεφωνήματα για τον ίδιο σκοπό αυξήθηκαν κατά 70%. Στην Αργεντινή, μια από τις χώρες με τον μεγαλύτερο αριθμό γυναικοκτονιών στη περιοχή, τα τηλεφωνήματα για περιστατικά βίας στην οικογένεια αυξήθηκαν κατά 67% συγκριτικά με ένα χρόνο πριν. 

Συνολικά, σύμφωνα με τον ΟΗΕ, στη πλειονότητα των χωρών, υπάρχει μεγάλη αύξηση των τηλεφωνημάτων στις γραμμές βοήθειας. Ανάλογη κατάσταση επικρατεί και όσον αφορά την προσφυγή στην αστυνομία, ενώ αυξημένη είναι η βοήθεια που ζητείται και από τα κέντρα υγείας, κυρίως όταν τα περιστατικά περιλαμβάνουν σωματική βία. 

Στην Κύπρο, από την 1η Ιουλίου έως και την 30η Σεπτεμβρίου, ο αριθμός κλήσεων στη γραμμή βοήθειας 1480 αυξήθηκε σχεδόν κατά 80% σε σχέση με την αντίστοιχη περσινή περίοδο, φτάνοντας τα 557 τηλεφωνήματα. Στην Ελλάδα, όπως διαβάζουμε στο Sputnik, μόνο τον Μάρτιο καταγράφηκαν 325 κλήσεις στη γραμμή βοήθειας 15900, σχετικά με «περιστατικά βίας», ενώ αντίστοιχα τον Απρίλιο παρατηρήθηκε αύξηση 227,4% για κλήσεις που αφορούσαν «περιστατικά βίας». 

Στην Ευρώπη, όπως σημειώνει το euronews, η βία και οι γυναικοκτονίες αυξήθηκαν στη πανδημία. Το πρόβλημα ωστόσο είναι πως τα στοιχεία δεν συγκεντρώνονται με ένα συγκεκριμένο τρόπο, καθώς και ότι τις περισσότερες φορές τα θύματα δεν καταγγέλλουν την επίθεση. Στη Γαλλία για παράδειγμα, μόλις το 20% των θυμάτων ενδοοικογενειακής βίας προχωρά σε μήνυση ή αναφορά στις αρχές.

Η βία κατά των γυναικών προσβάλλει πρώτα απ' όλα τα ανθρώπινα δικαιώματα. Πρόκειται για ένα ζήτημα δημόσιας υγείας και ως τέτοιο πρέπει να αντιμετωπίζεται. Ήδη πριν την πανδημία, 1 στις 3 γυναίκες είχαν υποστεί κάποιας μορφής βία από τον σύντροφό τους. 

Πέρα από οποιαδήποτε άλλη ενέργεια, εξίσου σημαντική είναι η συμπεριφορά των τρίτων, όσων δηλαδή δεν μετέχουν σε κάποιο περιστατικό. Δεν πρέπει ούτε ένα περιστατικό να αφήνεται στη τύχη του, όσο μικρό κι αν φαίνεται. Οι ίδιες οι γυναίκες, για διάφορους λόγους μπορεί να μην έχουν τη δυνατότητα να ζητήσουν βοήθεια. Ας μην αφεθούν σε ένα διαρκές καθεστώς φόβου, σαν αυτό που περιγράφουν οι Στίχοιμα στο κομμάτι τους "Κούκλες στη βιτρίνα". Λένε η φυλακή δεν έχει κελί, μόνο φύλακα, και τον φοβούνται πολύ.

*Η σημερινή ημέρα, η 25η Νοεμβρίου, είναι η παγκόσμια ημέρα για την εξάλειψη της βίας κατά των γυναικών. Η μέρα αυτή ανακηρύχθηκε το 1999 από τον ΟΗΕ. Ωστόσο, η ημέρα αυτή είχε καθιερωθεί ήδη από το 1981 από γυναικείες οργανώσεις, τιμώντας τις τρεις αδελφές και πολιτικές αγωνίστριες Μιραμπάλ από την Δομινικανή Δημοκρατία, οι οποίες δολοφονήθηκαν με διαταγή του δικτάτορα Τρουχίλο, το 1960.

Pixabay - Tumisu

Γιάννης Τσεκούρας