«Γράφουν, μιλάνε, φωτογραφίζουν, βιντεοσκοπούν, σχολιάζουν, αναλύουν». Αυτά έγραφε ο Ιγνάσιο Ραμονέ, πρώην διευθυντής της Le Monde, το 2011, στο βιβλίο του «Η έκρηξη της Δημοσιογραφίας» (σελ. 25), σχετικά με τις νέες συνήθειες και πρακτικές των χρηστών των διαφόρων δικτύων.
Συνεχίζοντας, επεσήμανε πως «οδεύουμε προς μια κοινωνία των παραγωγών – καταναλωτών». Δεν πρόκειται για θέσεις οι οποίες έχουν επιβεβαιωθεί, αν όχι πλήρως, σε πολύ μεγάλο βαθμό; Όσον αφορά την ενημέρωση, μπορούμε να πούμε πως ένα μέρος του κοινού, κυρίως το νεανικό, έχει απωλέσει την παθητικότητά του και παράγει το ίδιο ειδήσεις. Η ενημέρωση δεν αποτελεί πλέον μια οριζόντια διαδικασία.
Το κύριο πεδίο στο οποίο συντελούνται τα παραπάνω, είναι τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Το μέσο με τους μεγαλύτερους επισκέπτες παραμένει το Facebook. Σύμφωνα με το Statista, τα άτομα τα οποία βρίσκονται μεταξύ 25 – 34 ετών, αποτελούν σχεδόν το 30% των χρηστών της συγκεκριμένης πλατφόρμας παγκοσμίως (στοιχεία Ιανουαρίου 2021). Οι προβλέψεις λένε πως οι χρήστες των κοινωνικών δικτύων ολοένα θα αυξάνονται.
Ποια είναι όμως η λειτουργία των social media στην περίπτωση της Ελλάδας; Συντελείται αυτό το οποίο υποστηρίζουν πολλοί, δηλαδή ένας «εκδημοκρατισμός της διαδικασίας της ενημέρωσης»;
Με την εμφάνιση της περιβόητης «Λίστας Πέτσα», αλλά και εξαιτίας της «ύποπτης» συμπεριφοράς πολλών εξ αυτών, η συζήτηση για το ρόλο και την ανεξαρτησία των παραδοσιακών – μεγάλων μέσων ήρθε ξανά στο προσκήνιο. Σε συνθήκες πανδημίας, όπου οι άνθρωποι κλείστηκαν για μεγάλες περιόδους στα σπίτια τους, είδαμε τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης να μετατρέπονται ουσιαστικά στη μοναδική ευκαιρία να διακινηθούν ορισμένες πληροφορίες και γεγονότα, τα οποία διαφορετικά δεν θα είχαν γίνει ποτέ γνωστά στο ευρύ κοινό.
Θυμηθείτε το σκάνδαλο «σκόιλ ελικικού», σχετικά με το πρόγραμμα κατάρτισης επιστημόνων, τις βόλτες του πρωθυπουργού στην Πάρνηθα και την Ικαρία, παραβιάζοντας τα μέτρα, ή πρόσφατα, τον ξυλοδαρμό ενός πολίτη στην πλατεία της Νέας Σμύρνης, αλλά και τα περιστατικά αστυνομικής βίας το βράδυ της μεγάλης διαδήλωσης στην περιοχή, τα οποία κατά βάση βιντεοσκοπήθηκαν από πολίτες, οι οποίοι μάλιστα βρίσκονταν στα μπαλκόνια τους. Στη διεθνή σκηνή, η δολοφονία του Τζορτζ Φλόιντ και η βιντεοσκόπησή της από την 17χρονη Νταρνέλα Φρέιζερ, είναι μια ακόμα χαρακτηριστική και συγκλονιστική περίπτωση.
Τα παραπάνω, αντανακλούν διαφορετικές χρήσεις των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, οι οποίες ωστόσο τέμνονται. Από τη μία, η παραβίαση των μέτρων του Κυριάκου Μητσοτάκη, τραβήχτηκε ουσιαστικά με τη θέληση του ίδιου, ωστόσο το μέγεθος της έκτασης που πήρε η είδηση, διαμορφώθηκε με την δημοσιοποίηση των εικόνων στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Όσον αφορά τις άλλες περιπτώσεις, των περιστατικών αστυνομικής βίας, από την αρχή της πανδημίας έχουν έρθει στο φως δεκάδες περιστατικά, τα οποία έχουν δημοσιοποιηθεί από πολίτες, είτε αφορούν εικόνες και βίντεο είτε μαρτυρίες που δημοσιεύονται στη προσωπική σελίδα κάποιου/ας, που με τη βοήθεια των κοινοποιήσεων γνωρίζουν μαζική απήχηση.
Το κοινό σημείο λοιπόν των περιπτώσεων, είναι πως στα μέσα κοινωνικής δημοσιοποιήθηκε η αλήθεια. Γιατί, είναι αλήθεια πως η «ατομική ευθύνη» του πρωθυπουργού πήγε περίπατο, όπως επίσης είναι αλήθεια ότι υπάρχει μεγάλο πρόβλημα με την αστυνομία του τόπου. Δυστυχώς, είναι αλήθεια και πως ο 46χρονος Αφροαμερικανός δολοφονήθηκε.
Δεν πρέπει να ξεχνάμε βέβαια, πως δεν είναι μόνο οι πολίτες που διακινούν πληροφορίες στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Το διαδίκτυο, αποτελεί το κυρίαρχο μέρος και για τα εναλλακτικά μέσα ενημέρωσης να δημοσιοποιήσουν τη δουλειά τους.
Τα social media, εν αντιθέσει με μεγάλα μέσα, δεν μπορούν να ελεγχθούν άμεσα (ακόμη) από την κυβέρνηση. Πρέπει να θυμόμαστε όμως πως πρόκειται για μια ιδιάζουσα περίπτωση. Ο συγκεκριμένος δημόσιος λόγος δηλαδή, διαμορφώνεται και ελέγχεται από ιδιωτικές εταιρείες. Γι’ αυτό δεν πρέπει να πέσουμε στην παγίδα της «πλήρους ελευθερίας χωρίς κόστος», αλλά και να είμαστε σε επαγρύπνηση για το μέλλον.
Οι σκιώδεις αποκλεισμοί από την πλατφόρμα πολιτών και δημοσιογράφων με αφορμή αναρτήσεις για την υπόθεση του Δ. Κουφοντίνα, αλλά και το πρόσφατο μπλοκάρισμα της Έλενας Ακρίτα και της Ευγενίας Λουπάκη, μεταξύ άλλων, προμηνύουν δύσκολες καταστάσεις.
Τέλος, ας έχουμε στο νου μας πως oι μεγαλύτερες ηλικιακές ομάδες, δεν χρησιμοποιούν τόσο τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, αλλά ούτε τα εναλλακτικά μέσα. Ενημερώνονται κυρίως από τα κανάλια και από συγκεκριμένες εφημερίδες. Επομένως, πολλά για τα οποία αγανακτούμε, δεν τα γνωρίζουν ούτε κατά διάνοια.
Γιάννης Τσεκούρας
Συνεχίζοντας, επεσήμανε πως «οδεύουμε προς μια κοινωνία των παραγωγών – καταναλωτών». Δεν πρόκειται για θέσεις οι οποίες έχουν επιβεβαιωθεί, αν όχι πλήρως, σε πολύ μεγάλο βαθμό; Όσον αφορά την ενημέρωση, μπορούμε να πούμε πως ένα μέρος του κοινού, κυρίως το νεανικό, έχει απωλέσει την παθητικότητά του και παράγει το ίδιο ειδήσεις. Η ενημέρωση δεν αποτελεί πλέον μια οριζόντια διαδικασία.
Το κύριο πεδίο στο οποίο συντελούνται τα παραπάνω, είναι τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Το μέσο με τους μεγαλύτερους επισκέπτες παραμένει το Facebook. Σύμφωνα με το Statista, τα άτομα τα οποία βρίσκονται μεταξύ 25 – 34 ετών, αποτελούν σχεδόν το 30% των χρηστών της συγκεκριμένης πλατφόρμας παγκοσμίως (στοιχεία Ιανουαρίου 2021). Οι προβλέψεις λένε πως οι χρήστες των κοινωνικών δικτύων ολοένα θα αυξάνονται.
Ποια είναι όμως η λειτουργία των social media στην περίπτωση της Ελλάδας; Συντελείται αυτό το οποίο υποστηρίζουν πολλοί, δηλαδή ένας «εκδημοκρατισμός της διαδικασίας της ενημέρωσης»;
Με την εμφάνιση της περιβόητης «Λίστας Πέτσα», αλλά και εξαιτίας της «ύποπτης» συμπεριφοράς πολλών εξ αυτών, η συζήτηση για το ρόλο και την ανεξαρτησία των παραδοσιακών – μεγάλων μέσων ήρθε ξανά στο προσκήνιο. Σε συνθήκες πανδημίας, όπου οι άνθρωποι κλείστηκαν για μεγάλες περιόδους στα σπίτια τους, είδαμε τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης να μετατρέπονται ουσιαστικά στη μοναδική ευκαιρία να διακινηθούν ορισμένες πληροφορίες και γεγονότα, τα οποία διαφορετικά δεν θα είχαν γίνει ποτέ γνωστά στο ευρύ κοινό.
Θυμηθείτε το σκάνδαλο «σκόιλ ελικικού», σχετικά με το πρόγραμμα κατάρτισης επιστημόνων, τις βόλτες του πρωθυπουργού στην Πάρνηθα και την Ικαρία, παραβιάζοντας τα μέτρα, ή πρόσφατα, τον ξυλοδαρμό ενός πολίτη στην πλατεία της Νέας Σμύρνης, αλλά και τα περιστατικά αστυνομικής βίας το βράδυ της μεγάλης διαδήλωσης στην περιοχή, τα οποία κατά βάση βιντεοσκοπήθηκαν από πολίτες, οι οποίοι μάλιστα βρίσκονταν στα μπαλκόνια τους. Στη διεθνή σκηνή, η δολοφονία του Τζορτζ Φλόιντ και η βιντεοσκόπησή της από την 17χρονη Νταρνέλα Φρέιζερ, είναι μια ακόμα χαρακτηριστική και συγκλονιστική περίπτωση.
Τα παραπάνω, αντανακλούν διαφορετικές χρήσεις των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, οι οποίες ωστόσο τέμνονται. Από τη μία, η παραβίαση των μέτρων του Κυριάκου Μητσοτάκη, τραβήχτηκε ουσιαστικά με τη θέληση του ίδιου, ωστόσο το μέγεθος της έκτασης που πήρε η είδηση, διαμορφώθηκε με την δημοσιοποίηση των εικόνων στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Όσον αφορά τις άλλες περιπτώσεις, των περιστατικών αστυνομικής βίας, από την αρχή της πανδημίας έχουν έρθει στο φως δεκάδες περιστατικά, τα οποία έχουν δημοσιοποιηθεί από πολίτες, είτε αφορούν εικόνες και βίντεο είτε μαρτυρίες που δημοσιεύονται στη προσωπική σελίδα κάποιου/ας, που με τη βοήθεια των κοινοποιήσεων γνωρίζουν μαζική απήχηση.
Το κοινό σημείο λοιπόν των περιπτώσεων, είναι πως στα μέσα κοινωνικής δημοσιοποιήθηκε η αλήθεια. Γιατί, είναι αλήθεια πως η «ατομική ευθύνη» του πρωθυπουργού πήγε περίπατο, όπως επίσης είναι αλήθεια ότι υπάρχει μεγάλο πρόβλημα με την αστυνομία του τόπου. Δυστυχώς, είναι αλήθεια και πως ο 46χρονος Αφροαμερικανός δολοφονήθηκε.
Δεν πρέπει να ξεχνάμε βέβαια, πως δεν είναι μόνο οι πολίτες που διακινούν πληροφορίες στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Το διαδίκτυο, αποτελεί το κυρίαρχο μέρος και για τα εναλλακτικά μέσα ενημέρωσης να δημοσιοποιήσουν τη δουλειά τους.
Τα social media, εν αντιθέσει με μεγάλα μέσα, δεν μπορούν να ελεγχθούν άμεσα (ακόμη) από την κυβέρνηση. Πρέπει να θυμόμαστε όμως πως πρόκειται για μια ιδιάζουσα περίπτωση. Ο συγκεκριμένος δημόσιος λόγος δηλαδή, διαμορφώνεται και ελέγχεται από ιδιωτικές εταιρείες. Γι’ αυτό δεν πρέπει να πέσουμε στην παγίδα της «πλήρους ελευθερίας χωρίς κόστος», αλλά και να είμαστε σε επαγρύπνηση για το μέλλον.
Οι σκιώδεις αποκλεισμοί από την πλατφόρμα πολιτών και δημοσιογράφων με αφορμή αναρτήσεις για την υπόθεση του Δ. Κουφοντίνα, αλλά και το πρόσφατο μπλοκάρισμα της Έλενας Ακρίτα και της Ευγενίας Λουπάκη, μεταξύ άλλων, προμηνύουν δύσκολες καταστάσεις.
Τέλος, ας έχουμε στο νου μας πως oι μεγαλύτερες ηλικιακές ομάδες, δεν χρησιμοποιούν τόσο τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, αλλά ούτε τα εναλλακτικά μέσα. Ενημερώνονται κυρίως από τα κανάλια και από συγκεκριμένες εφημερίδες. Επομένως, πολλά για τα οποία αγανακτούμε, δεν τα γνωρίζουν ούτε κατά διάνοια.
 |
| Pixabay - geralt |
Γιάννης Τσεκούρας
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου